Economische denken verdeelt eindige hulpbronnen
Economisch denken is ontstaan in het begin van de 20ste eeuw. Keynes en anderen hebben bijgedragen aan een verzameling denkbeelden die goed aansloten bij de wensen van de industrie in die tijd. We hebben het over een geloofstructuur ten behoeve van de fossiele expansie. De kern van economisch denken is "Het maximaliseren van de utiliteit van fossiele brandstoffen." daarvoor was het misschien "Het maximaliseren van de utiliteit van alles.". Fossiele brandstoffen bleken echter zo potent, een manier om de wereld kleiner te maken, om arbeid te vervangen, om perfecte producten te fabriceren, dat men gerust van de fossiele utilisatie kernmotivatie mag uitgaan.
Een andere manier om eea te kaderen is te stellen dat ook de verkopers van aardolie en gas e.d. deel wilden nemen aan het samenspel, dat ze hiertoe een groot deel weggaven zodat de ‘markt’ zich zou vormen en zich afhankelijk zou maken (dwz allemaal benzine en diesel motoren bv.). Een producent van aardolie heeft geen geld nodig, want daarmee haalt hij de olie niet uit de grond. Dat gebeurt met oa olie! De prijs van olie is dus tot op zekere hoogte arbitrair, het minimum is de prijs die maakt dat de producent de logistiek met olie kan betalen, wat een stabiel geldsysteem veronderstelt. Het maximum is er niet, want dat wordt bereikt tijdens hyperinflatie, als het geldsysteem niet meer werkt.
Economen zagen deze crisis niet aankomen, hoewel ze het wel eens waren met het beleid in de aanloop. Het beleid dat ze vervolgens voorschreven is al even onsuccesvol. Waarom? Omdat de aanloop en het verloop van deze crisis te maken heeft met een basis assumptie van economen, nl onbeperkte fossiele brandstoffen. De dotcom bubble, de hypotheek bubble en nu de staatsobligatie bubble zijn allen een feeding frenzy geweest op de fossiele brandstof aanvoer. Als tijdens de dot com bubble de aanvoer van fossiele brandstoffen naar China en de VS geen pas hadden weten te houden met de geldcreatie dan was er inflatie geweest. Maar het geld wat in die periode werd gecreerd kon gewoon worden uitgegeven. Net de hypotheek bubble gebeurde hetzelfde. De banken leenden steeds meer geld uit (dat ze niet hebben, ze creeren dat op basis van het onderpand) omdat ze daar zelf beter van werden, maar ook omdat de wereldmarkt de olie had om de aankopen die met dat geld gedaan werden mogelijk te maken. Zonder China geen hypotheek bubble, want de huisprijs stijging zou al snel druk zetten op het aanbod in de markt en prijzen zouden zijn gestegen.
We houden van sussende verhalen.
De crisis laat het eind zien van deze feeding frenzy. Het is misschien wel de meest effectieve klimaat actie tot nu toe genomen, om geen andere reden dan dat de aanvoer van fossiele brandstoffen stokte. U denkt Bear Stearns etc, en dat is ook zo, maar dan heb je het over de zichtbare financiele wereld. De onzichtbare, het schaduw (ongeadminstreerde/ongereguleerde) banksysteem, is er ook nog, en niemand heeft overzicht op het geheel. Banken werken op basis van twee voorwaarden: 1. Dat het publiek hen gelooft, 2. Dat er fossiele aanvoer is om de activiteiten gaande te houden. En factor 2. staat momenteel onder enorme druk, dus gedraagt het banksysteem zich als een muis onder een glazen stolp.
Het advies van economen onder deze omstandigheden is hetzelfde als altijd "build and they will come", omdat ze 100 jaar konden uitgaan van twee zaken 1. De fossiele aanvoer was verzekerd, dus ook productiviteit op basis van krediet. 2. De instituten om krediet te verspreiden hadden als doel de welvaart te vergroten. Beiden zijn niet langer waar. De olie wordt met veel pijn en moeite geproduceerd, en banken zijn bezig onze maatschappij in te richten zodat de fossiele voorwaarde langer geldig blijft. Er wordt aangestuurd op een plutonomie, een tweedeling tussen arm en rijk. Waarom? Omdat je meer hebt aan weinig tevreden klanten dan alleen ontevreden klanten, want die doeken je winkel op.
Economen zijn volkomen irrelevant terwijl het bankwezen (met name in de VS) probeert een selectie te maken tussen de ‘Have a little bit longers’ en de ‘Have never agains’. Klanten zijn het allemaal, totdat iemand op het idee komt om het banksysteem te ontmantelen en op andere principes op te bouwen. Deze verandering kan plaatsvinden met of zonder geweld, het geweld zal zeker in de eerste plaats van het bankwezen komen zoals nu al het geval is. Economen zijn in deze situatie de sport commentatoren die naar een wedstrijd zitten te kijken waarvan de uitkomst is afgesproken. Ze houden mensen een mythologie voor die al lang niet meer relevant is. Wel op persoonlijke microschaal, maar niet op de schaal van grote producenten en financiele instellingen.
Een econoom doet uitspraken met behulp noodzakelijke elementen, zoals bijvoorbeeld ‘prijs’ en ‘kosten’. Maar als het Pigiron uit Azie niet langer beschikbaar is in Europa dan zijn de ‘kosten’ van alles wat er mee gemaakt zou moeten worden opeens, eh, ja, oneindig? Of nul? Wat doe je als er geen aanvoer is? En wat is de prijs van iets als je er niet voor wil betalen? Wat doet Frankrijk in Mali voor Areva, het bedrijf dat het uranium daar uit de grond haalt? Uranium gratis maken! Anders stormt de VS die meer dan 30 basis in Africa wil bouwen het land in en zoemen daar de kernreactoren nog decennia door. Wat als in de VS de sherrifs de banken verbieden de dorpen en steden te betreden met uitzettingsbevelen? Dan zijn de huizen niet meer van de banken en is er ook geen hypotheek schuld meer. Een hypotheek portfolio zonder bestaande hypotheken is daar overigens niets nieuws.
Als Stern, een econoom die de ‘kosten’ van de klimaatcrisis heeft berekend, zegt dat het veel duurder uit zal pakken kunnen we dat gerust terzijde schuiven met het argument "Het kost alleen iets als je ook iets te besteden hebt", anders is het gewoon een probleem en dat was ons al wel duidelijk. De organisatorische kracht van geld wordt ook ondermijnt als de aanvoer van producten, met name fossiele brandstoffen, energie stokt, dus ontkenning van de economische risico’s is opgelegde zelfdestructie.
Nu zegt Stern dat het veel erger is dan hij zelf had gedacht. Irrelevant. Je hoeft alleen maar te wachten en het klimaat probleem wordt erger. Opwarming veroozaakt branden, het smelten van permafrost waardoor methaan vrijkomt, het smelten van Clathrate ijs op de zeebodem waardoor methaan vrijkomt. Het opwarmen van de oceanen waardoor allerlei gassen vrijkomen omdat die alleen in koeler water opgelost blijven (vergelijk koude met warme Spa Rood), enorme hoeveelheden CO2, N2, H2S. We hebben als glimmende goudvissen in een heldere vijver gezwommen, en Shell, Exxon, Rosneft hebben met een stok in de bodem geroerd.
Minister president Aso : "Older people should hurry up and die!" want we hebben schaarste!
Maar wat een domme mensen zijn die economen toch. Het is zulk een beperkt denken, het (vrije) markt denken. De houding van economen is fundamenteel afwachtend. ‘s Ochtends zitten ze aan de rand van het plein te kopen dat er maar veel kooplui zullen opdagen. Elke keer als ze een analyse uitvoeren dan kijken ze rond naar wat er gebeurt in de markt. Omdat hun opdracht de ‘expansie van utilisatie van fossiele brandstoffen’ is denken ze de hele tijd na over wie ze het beste geld kunnen geven zodat er meer de doen is zodat er meer consumenten ontstaan zodat er meer geproduceerd kan worden zodat er meer fossiele afzet is. Maar wat doen ze als op een dag de markt leeg blijft? Tja, daar zijn we niet voor opgeleid.
Het tegengestelde van wat Stern beweert is namelijk ook waar. De klimaatcrisis hoeft ons niets te kosten. Er is zoveel hernieuwbare energie die we kunnen winnen dat we niet alleen onze welvaart in stand kunnen houden, maar ook het klimaatprobleem kunnen aanpakken. Als we ons in plaats van op de eindige hulpbronnen focussen op de oneindige hulpbronnen, dan hebben we geen economen meer nodig. Het denken op basis van oneindige bronnen terwijl die ook echt oneindig zijn, terwijl de bronnen niet van een bepaald persoon zijn maar overal in onze omgeving te vinden, is fundamenteel anders dan ons huidige denken. We hebben er een naam aan gegeven, nl. de zogenaamde Roboeconomie, omdat we met behulp van robots de ecologie kunnen herstellen gebruikmakend van hernieuwbare energie. We hebben ook geschreven over de lancering van extraeconomische zones, stukken land die geen handel mogen drijven met de wereldeconomie, maar zich alleen richten op zelfbehoud en klimaat mitigatie.
Denken over hoe de oneindige energiebronnen onze welvaart kunnen verzekeren is iets fundamenteel anders dan denken over hoe de eindige bronnen de welvaart van de verdelers ervan kunnen verzekeren. Hoge kosten om dat proces in gang te houden terwijl het de laatste hulpbronnen consumeert zijn logisch, en moeten in plaats van als een uitdaging gezien worden als een fout. Het is een denken zonder zonlicht, dat de hele tijd tegen de consequenties van de eigen domheid aanloopt, en die steeds arrogant ontkent. "Nou, dan moeten de ouderen maar snel dood" zei minister Aso in Japan recent. "Hurry up and die!". Schaarste neemt toe, we gebben niet genoeg, weg met de ouderen. Dat is kortzichtig. Er is genoeg, duizend maal meer dan we nodig hebben, maar economisch denken staat ons actief in de weg bij het verwezelijken van de overgang. Na 100 jaar economisch denken resulterend in een steeds verergerende crisis is het niet meer dan logisch dat er plaats gemaakt wordt voor een nieuw denken.
De wereld wordt complexer, en dat is goed, want mensen kunnen prima omgaan met complexiteit. We hebben meer aan regio energie en gebruiksoptimalisatie, open en bloot, dan aan competitie voor schaarse goederen, een strijd die ons niet confronteert met het leven van de afvallers. Er is genoeg energie, en dus van alles genoeg, maar in de huidige economische context is die overvloed onbereikbaar.