Er zijn heel wat economische en andere doemdenkers. Hun verhaal gaat meestal over een ‘clusterfuck’ van eventualiteiten en processen die we door de schijnvaliditeit van economisch denken hebben veroorzaakt. Hulpbronnen raken op, de zee verzuurt, de natuur verpietert en er zijn teveel mensen. Dat is als drama wel een mooie trip, maar als visie van de toekomst volslagen nutteloos. Daarbij liften verschillende non problemen mee in de chaos, als parasieten van onze desperatie, zodat onze ellende beheersbaar en exploiteerbaar blijft.
Neem nu eens een artikel over de conclusies van Tullett Prebon, een ‘invloedrijke money broker’. Fundamenteel verdacht want bedrijven zeggen alleen dingen die in hun eigen belang zijn. Tullet zal echter proberen raakvlak te vinden met onze beleving. Het stelt de volgende zaken: Er komt een einde aan de groei, omdat 1. De schuldenlast 2. Globalisering 3. Onbetrouwbare inflatie en andere gegevens 4. Energy-returns-cliff. Dit is op zich een zeer interessante basket van oorzaken.
Na regen komt zonneschijn..
1. De Schuldenlast
De schuldenlast van de wereld gaat verdwijnen, betekenis verliezen. Veel mensen kondigen een bond collapse aan, dat kan omdat het bezit van een bond (staatsobligatie) verhandelbaar is, daardoor kunnen mensen deze dumpen in een storm van waardevernietiging. Deze storm zal worden getriggered door een renteverhoging die nodig is om te zorgen dat mensen deze bonds nog willen kopen, een patstelling, en daarom blijft de rente momenteel zo laag. Men zegt dat dat niet vol te houden is omdat de schulden last niet meer te betalen is, maar dat is onbegrip. Het is wel vol te houden, allen het zal op gegeven moment irrelevant zijn. De reden waarom de schuldenlast betekenis zal verliezen is omdat deze geen betekenis heeft, niet tov de reele economie. De schuldenlast heeft alleen betekenis als het gaat om het managen van de geldhoeveelheid, en dat proces is volledig uit de hand gelopen.
De enige physieke reflectie van de schulden van onze banken is inkt op papier en CO2 in de atmosfeer, de geplunderde natuur en verzurende oceanen
Het imploderen van de schuldenlast (of het verdampen door hyperinflatie) is geen reel probleem, het reele probleem dat er uit kan volgen is dat goederen en diensten niet meer op dezelfde manier over onze wereld zullen stromen, en dat is voor de huidige luie ontvangers ervan (met name de VS) een probleem inderdaad.
Wie wil weten hoe het kan dat zo’n enorme schuldenlast geen betekenis heeft moet inzien dat geld alleen waarde heeft tijdens een transactie, het is immers een waardeloos ruilmiddel (een Euro biljet heeft op zich geen intrinsieke waarde). Geld wordt geschapen om transacties mogelijk te maken, en daarmee de distributie van bepaalde zaken, met name fossiele brandstoffen. Het meest betekenisvolle geld is het geld in onze portomonee en bankrekening, want daarmee kunnen we allerlei activiteit in gang zetten. Het minst betekenisvolle geld is dat wat in een staatsobligatie vastzit, dat zou er net zo goed niet kunnen zijn. Om in een economie een enorme schuld te hebben moet er ergens een enorme hoeveelheid geld vastzitten als spaartegoed oid. Dat geld is net zo betekenisloos als de staatsobligatie, dus schuld is betekenisloos. Alleen direct opeisbare schulden brengen misschien iets te weeg, maar om dat echt zo te laten zijn hebben banken niet genoeg mankracht. Deze eerste reden is dus niet zo indrukwekkend.
2. Globalisering
Inderdaad, globalisering is een vergissing. Waarom gebeurde het? Omdat het voor economische activiteit zorgde, omdat het fossiele energie intensief was, omdat de intermediars (banken en handelaren, logistieke bedrijven) er een bestaan aan konden ontlenen. Een container met wasmachines uit China moet van schip tot schip gehesen worden en met vrachtwagens vervoerd, dat is allemaal werk. Het gaat economen om de utilisatie van fossiele reserves, en wel zo leuk mogelijk. Dan moet je op gegeven moment globaliseren.
Bij het begin van de globalisering had China geen macht over fossiele reserves
U zegt misschien "Maar het was toch goedkoper?", maar u vergeet dat de mensen die dit proces hebben opgezet de banken ism de olie maatschappijen waren, waarom? Om meer olie te verkopen en meer cashflow te genereren. Bejijng hangt continu in een smogwolk, want chinezen pakten de fossiele energie die bijna volledig onder controle van de VS stond graag aan. Er is zeker een fossiel economisch argument voor globalisering, maar geen enkel reel economisch argument. Het afschaffen ervan (en van de bij elkaar gelobbyde incentives) moet gebeuren simpelweg omdat de fossiele behoeften en de geopolitieke situatie het niet langer praktisch maakt.
Globalisering blijft waar kwaliteit niet te vergelijken is, dus cognitieve specialisatie, fijnmechanica, voor luxe artikelen. Voor massa producten is het eind in zicht, en daarmee de cashflow. Alleen al omdat Azie zelf zijn ijzer en kolenvoorraad in handen houdt kun je verwachten dat ze daar niet mee gaan produceren voor het Westen. Waarom zouden ze.
3. Onbetrouwbare gegevens
Al jaren worden de CPI en inflatie cijfers uitgehold, zodat brandstof en voedsel geen onderdeel uitmaken van de ‘basket’. Dit is geen echt probleem, maar heeft wel invloed op de geldschepping. Aangezien de geldhoeveelheid toch al niet meer in dienst stond van de reele economie, maar veelmeer van de speculatieve wereld (waarvan de helft ongeadminstreerd of reguleerd is) maakt het niet uit of de cijfers correct zijn. Daarbij komt dat in een economie die is gebaseerd op de aanvoer van fossiele brandstoffen en talloze andere zaken de prijs van iets een zeer kunstmatig begrip is. Wat kost een Ferrari op Texel als hij te koop is? Wat als hij niet te koop is? Prijzen reflecteren de aanwezigheid van alternatieven, wat als die er niet zijn? De VS vertrouwd op een immense keten van logistiek die zoals bij Iran’s dreiging van de Straat van Hormuz al blijkt volstrekt niet te vertrouwen is. Dan zijn gegevens er over ook niet interessant. Zoals de Wereldbank het uitdrukte, "De prijstransmissie op de wereld markt kan instorten." Dat ging over voedsel, dwz, lege schappen.
4. De Energy Returns Cliff
Het artikel zegt hierover "En dan is er dus nog de prijs van energie, of meer precies, het wegvallen van de hefboom van de energieproductie: het kost steeds meer energie om energie te maken, totdat het moment komt waarop we er meer in moeten stoppen dan er uit komt." Dit is een zeer interessante. Het laat immers zien dat energie winning niet afhankelijk is van geld. Energie winning is afhankelijk van energie, een vat olie naar de markt brengen kost olie. Dat betekent dat zolang je een vat olie naar de markt kunt brengen en het salaris van de betrokken mensen betalen (met olie) hoeveel dat ook aan olie kost je door kunt gaan. De hoeveelheid olie, teer, gas die per aan de eind consument geleverde calorie energie werd verbruikt steeg afgelopen jaren dan ook gestaag. Op het punt dat je met alle verliezen geen druppel olie meer bij de consument krijgt is het spel voorbij. En dan is het ook echt voorbij, dan staan alle auto’s en vrachtwagens stil. Dan kun je ook geen windmolen meer bouwen (tezij je het met windenergie doet hint!).
De bovenstaande factoren worden genoemd in een rapport van money brokers, geldhandelaren. Geld heeft alleen waarde als er een economie is waarin het als ruilmiddel kan worden gebruikt. Het laatste punt, dat van de fossiele Energy Return on Energy Invested kondigt aan dat er een punt komt waarop de fossiele economie niet meer kan functioneren. Als dat gebeurt wordt geld waardeloos. Oorzaak 1, 2 en 3 zijn geen groot probleem, alleen stom of irrelevant. Maar probleem 4 is fundamenteel aan een fossiele wereldeconomie. En daarme onderschijft Tullett Prebon onze stelling dat we in een energie crisis zitten, en afscheid moeten nemen van ‘economisch denken’.
Een groot deel van het artikel is excuses maken voor de ‘vergissing’, maar het was geen vergissing, het was simpelweg een paar idioten die met de fossiele koektrommel deden wat ze wilden, zonder te weten hoe deze trommel ooit weer vol zou moeten komen. Een andere factor is de enorme mechanisering geweest van het productie proces, iets dat werd veroorzaakt door de wens meer fossiele brandstoffen af te zetten! Die mechanisering is echter een behoudbare welvaarts winst, getuige bijvoorbeeld Volkswagen die windenergie bebruikt voor zijn productie robots.
De opmerking "De EROEI van windenergie is momenteel vergelijkbaar met die van fossiel" is natuurlijk waanzin. Het is niet eens duidelijk wat de investering is in fossiel. Dit is dezelfde waanzin als hernieuwbare energie in de markt prijzen (dus kosten vergelijken met die van gas e.d.) terwijl we hierboven tot de conclusie waren gekomen dat fossiel geen geld kost. De prijs van fossiel wordt bepaald door de geldhoeveelheid in wat wij het ‘carboncredit’ systeem noemen.
De conclusie is wel mooi:"De enige echte uitweg is of een plotselinge, onverwachte uitvinding van een schone en schier oneindige goedkope energiebron, of grootschalig overstappen op CSP, concentrated solar power." CSP inderdaad. De VS kan 7 keer zijn electriciteitsbehoefte stillen met CSP centrales op ongebruikt federaal land dat daar goed geschikt voor is. Zeggen wij al jaren.
Zo vind elke econoom en financieel expert op een goede dag de sleutel tot de Robo(eco)nomie, de economie waarin we met behulp van automatisering en hernieuwbare energie niet alleen onze welvaart creeren maar ook de ecologie restaureren. Tullet Prebon heeft het over het eindigen van de ‘economische’ groei, klopt, maar de welvaartsgroei op basis van hernieuwbare energie is nog maar net begonnen.