Nederland lijkt zich te willen ontworstelen aan zijn fossiele traditie. Het gebruik van aardgas uit Groningen en de kolen overslag in Rotterdam liggen onder vuur. De nieuwe minister van Economische Zaken Eric Wiebes lijkt het te begrijpen, en het is te hopen dat hij de ontwikkeling en financiering van hernieuwbare energie projecten voorspelbaar houdt.
In mijn ogen ontbreekt er iets essentieels in de mix van acties en milestones, en dat is duidelijke coordinatie tussen de afname van fossiel brandstof gebruik en toename van hernieuwbare energie. Als Rotterdam zich tegen de kolen overslag verzet, wat doet het dan om de downstream behoefte aan kolenstroom te bedienen. Er zijn verschillende redenen waarom dit zo gaat maar het is zeker niet nodig om het zo te laten blijven gaan.
Een reden waarom het fossiele exit pad zo chaotisch wordt gevolgd is dat het ETS (Emissions trading scheme) niet werkt. Al enige jaren geleden is in een rapport geconcludeerd dat de CO2 handel niet het gewenste effect heeft (reductie emissies) en dat er misschien een andere doelstelling moet worden bedacht voor het ETS (geen grap). Er zijn teveel rechten op de markt, CO2 is te goedkoop, het systeem is slechts een werkverschaffer voor de financlele sector.
Een andere reden waarom de aanpak zo chaotisch is is de invloed van banken en industrie in de politiek. Vooral de banken zijn bang voor de gevolgen van gedistribueerde energie productie en afname, aangezien de geldstromen die daarmee gepaard gaan niet via hen hoeven te lopen. Ook de taak van finaniciering van projecten (die meestal dient om de fossiele energie die nodig is aan de deelnemers ter beschikking te stellen) zal op termijn verdwijnen. Hierdoor is onze politiek doorspekt van ‘economische’ optimalisatie, wat frans is voor ‘fossiele cashflow maximalisatie’. Economische winst en krediet zijn dingen die we niet kunnen respecteren als we afscheid willen nemen van het fossiele tijdperk.
Nog een reden voor de chaos is de aard van de politiek, de zeldzame burger die zijn comfort zone verlaat en niet door zijn omgeving is teruggefloten of door een goed gesponsorde carriere politicus is verslagen is meestal nog niet georganiseerd op een manier die zijn denkbeelden ondersteunt. Je kunt bv. lid worden van de VVD, maar dan weet je dat je eerst jaren fossiele lakei moet zijn, waardoor je later geen scrupules zult hebben om je zakken te vullen waar het kan. Dit is echter geen monopolie van de VVD, de nederlandse politiek zit vol mensen die het een prima salaris vinden voor licht werk.
Intussen is het overduidelijk dat er een formule te bedenken is die zegt dat als je hier gas weghaald je daar energie toe moet voegen. Dat als je kolen centrales sluit je zonnecentrales moet openen. Dat zonnecentrales energie kosten om te bouwen en dat je dus een bepaalde hoeveelheid fossiele energie nodig hebt om deze in feite te vermenigvuldigen met een factor 6 (zonnepanelen). Dit is een plannings geoorienteerde aanpak van de transitie, niet een ‘vrije markt’ georienteerde aanpak.
Natuurlijk krijg je als je van een geplande transitie spreekt (niet een met politieke doelen maar met als doelstelling te maximalisatie van hernieuwbare energie en de minimalisatie van fossiel op zo kort mogelijke termijn) rechtse pro-fossiele politici over je heen die je beschuldigen van communisme, socialisme en alles waar oude kiezers bang voor zijn. Of course. Maar pro fossiel rechts is dan ook de vijand van al het leven op aarde momenteel, en dit is geen overdreven uitspraak. Wie wil weten wie debet zal zijn aan onnoemelijk lijden voor onnoemelijk veel zielen in de komende decennia moet naar rechts kijken, want daar wordt het fossiel economische belang en dat van de fossiele distributeurs in de financieele sector boven het welzijn van de andere burgers geplaatst.
Als we de maatschappij verdelen in hen die voor een (overigens veel welvarender) hernieuwbare toekomst zijn en hen die hier tegen zijn dan kunnen er twee groepen ontstaan waarvan de ene vol op de transitie kan inzetten en de andere door zijn elitaire basis snel het onderspit delft. Pro hernieuwbaar of niet? Elke politicus moet kleur bekennen, niet op mensen stemmen die wauwelen over economische groei en banen. Elk bedrijf zal banen creeren en moeten opgeven, waaronder banken en wind turbine fabrikanten. Wie meer banen wil moet zorgen dat de energie en grondstoffen om die baan mogelijk te maken er zijn, en dat kan beter en goedkoper met duurzame energie dan met fossiel.
Als elke gemeente een som kan maken van de fossiele energie die ze verbruiken en wat er nodig is om die te vervangen, en er een markt kan worden gecreerd om deze vervanging te realiseren, dan kan in een soort algemene ruilverkaveling de transitie zeer doelmatig worden gerealiseerd. Natuurlijk zijn er activiteiten die Nederland nu ontplooit die na de transitie niet meer nodig zijn, bv. de kolen overslag in Rotterdam, het treinvervoer naar de centrales. Dat lijkt economisch verlies, maar het is geen verlies van welvaart.